Category: विमुक्त जाती ,भटक्या जमाती

(सामाजिक न्याय व विशेष सहाय्य विभाग, महाराष्ट्र शासन)
(शासन निर्णय दिनांक २६/०६/२००८ नुसार)

योजनेचा उद्देश:

विमुक्त जाती व भटक्या जमाती (VJNT) विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक व सामाजिक विकासासाठी महाराष्ट्र शासनाने १४८ माध्यमिक आश्रमशाळा कनिष्ठ महाविद्यालयांमध्ये रूपांतरित केल्या आहेत. स्वयंसेवी संस्थांमार्फत चालविली जाणारी ही योजना शासकीय अनुदानाच्या आधारावर राबविली जाते.

योजनेचे लाभ:

• कनिष्ठ महाविद्यालयातील VJNT प्रवर्गातील विद्यार्थ्यांना शैक्षणिक शिक्षण, मोफत निवास व भोजन, तसेच आवश्यक शैक्षणिक साहित्य व स्टेशनरी पुरवली जाते.
• निवासी विद्यार्थ्यांना वैद्यकीय सेवा, बेडिंग व कपडे, आणि शालेय गणवेश दिला जातो.

पात्रता निकष:

• विद्यार्थी महाराष्ट्राचा कायमस्वरूपी रहिवासी असावा.
• विद्यार्थी VJNT प्रवर्गाचा असावा.
• स्वयंसेवी संस्था माध्यमिक आश्रमशाळा चालवत असावी.
• माध्यमिक शाळेचा निकाल किमान ६०% पेक्षा जास्त असावा.
• संस्था आर्थिकदृष्ट्या सक्षम असावी.
• संस्था चालविण्यासाठी आवश्यक इमारत, पाणीपुरवठा, वीज इत्यादी सुविधा असाव्यात.
• शाळेच्या परिसरातील बहुतांश लोकसंख्या VJNT प्रवर्गातील असावी.
• त्या भागात इतर कनिष्ठ महाविद्यालये नसावीत किंवा फारशी कमी असावीत.
• संबंधित स्वयंसेवी संस्थेविरुद्ध कोणताही न्यायालयीन वाद नसावा.

अर्ज प्रक्रिया (ऑफलाइन):

1. संबंधित जिल्ह्यातील सामाजिक कल्याण विभागाच्या सहाय्यक आयुक्तांशी संपर्क साधावा.
2. किंवा संबंधित आश्रमशाळेचे मुख्याध्यापक यांच्याशी संपर्क साधावा.
3. प्रवेश प्रक्रिया मुख्याध्यापकांमार्फत पूर्ण केली जाते.

आवश्यक कागदपत्रे:

• आधार कार्ड
• महाराष्ट्र राज्याचा डोमिसाइल प्रमाणपत्र
• जात/प्रवर्ग प्रमाणपत्र (VJNT)

VJNT व SBC प्रवर्गातील विद्यार्थ्यांना गुणवत्ताधिष्ठित शिष्यवृत्ती योजना
(महाराष्ट्र शासन)

योजनेचा उद्देश

महाराष्ट्र शासनाने VJNT (विमुक्त जाती, भटक्या जमाती) आणि SBC (विशेष मागासवर्ग) प्रवर्गातील विद्यार्थ्यांना शिक्षणासाठी प्रोत्साहन देण्यासाठी ही योजना सुरू केली आहे.
विद्यार्थ्यांमध्ये शैक्षणिक गुणवत्ता वाढवणे व त्यांना आर्थिक मदत देणे हे उद्दिष्ट आहे.

लाभ

• इयत्ता ५ वी ते ७ वी: ₹२००/- प्रतिवर्ष
• इयत्ता ८ वी ते १० वी: ₹४००/- प्रतिवर्ष

पात्रता

• विद्यार्थी VJNT किंवा SBC प्रवर्गातील असावा.
• विद्यार्थ्याने मागील वर्षीच्या वार्षिक परीक्षेत ५०% पेक्षा जास्त गुण मिळवलेले असावेत.
• विद्यार्थ्याने त्याच्या वर्गात प्रथम किंवा द्वितीय क्रमांक मिळवलेला असावा.
• विद्यार्थ्याचा अभ्यासक्रम ५ वी ते १० वी इयत्तेमध्ये चालू असावा.
• या शिष्यवृत्तीसाठी कोणतेही उत्पन्नमर्यादा नाही.

अर्ज प्रक्रिया (ऑफलाइन)

1. विद्यार्थ्यांनी आपल्या शाळेच्या मुख्याध्यापकांशी संपर्क साधावा.
2. अर्ज शाळेतील मुख्याध्यापक संबंधित गटशिक्षणाधिकारीमार्फत जिल्हा समाजकल्याण अधिकारी, जिल्हा परिषद (किंवा मुंबईसाठी सहाय्यक समाजकल्याण आयुक्त) यांच्याकडे पाठवतील.

आवश्यक कागदपत्रे

• जात प्रमाणपत्र (VJNT/SBC)
• रहिवासी प्रमाणपत्र
• अधिवास (Domicile) प्रमाणपत्र
• आधार कार्ड
• बँक तपशील (Account पासबुक)
• शाळेचा मागील वर्षाचा गुणपत्रक (Marksheet)
• पासपोर्ट आकाराचा फोटो

तपशील

महाराष्ट्र शासनाने नांदेड जिल्ह्यातील मुखेड तालुक्यातील कमलेवाडी येथे विमुक्त जाती व भटक्या जमातींच्या गरजू, गुणवंत व हुशार विद्यार्थ्यांसाठी “विद्या निकेतन” सार्वजनिक शाळा स्वयंसेवी संस्थेच्या माध्यमातून अनुदानित तत्वावर सुरू करण्याची योजना आणली आहे.
या शाळेमध्ये इयत्ता ५ वी ते १२ वी पर्यंत गुणवत्तेनुसार विद्यार्थ्यांना प्रवेश दिला जातो.

लाभ

• शाळा चालवण्यासाठी संस्थेला आर्थिक सहाय्य.
• इमारतीच्या भाड्याकरिता देखभाल सहाय्य.
• मंजूर शिक्षकीय व अशिक्षकीय कर्मचाऱ्यांसाठी १००% वेतन अनुदान.
• विद्यार्थ्यांना मोफत पुस्तके, वही, गणवेश, शैक्षणिक साहित्य, तसेच निवास व भोजनाची सुविधा उपलब्ध.
• प्रत्येक निवासी विद्यार्थ्यासाठी ₹१४५०/- प्रतिमाह आर्थिक सहाय्य.

पात्रता

• लाभार्थी विद्यार्थी असावा.
• महाराष्ट्राचा कायमचा रहिवासी असावा.
• विमुक्त जाती व भटक्या जमाती (VJNT) प्रवर्गातील असावा.
• पालकांचे वार्षिक उत्पन्न ₹२४,०००/- पेक्षा जास्त नसावे.
• लाभार्थ्याने स्पर्धा परीक्षा उत्तीर्ण केलेली असावी.
• इयत्ता ४ थी मध्ये शिकत असलेले विद्यार्थी गुणवत्तेनुसार VJNT आश्रमशाळेत प्रवेश घेऊ शकतात.

अर्ज प्रक्रिया (ऑनलाइन)

1. आपले सरकार / महाडिबीटी वेबसाइट वर भेट द्या.
2. “New Applicant Registration” वर क्लिक करा व नाव, मोबाईल क्रमांक, ईमेल ID यांचा वापर करून खाते तयार करा.
3. नोंदणी झाल्यानंतर Username आणि Password ने लॉगिन करा.
4. Aadhaar Bank Link, प्रोफाइल तयार करणे, सर्व माहिती भरून आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करा.
5. “All Schemes” मध्ये जाऊन योग्य योजना निवडा (उदाहरण: विद्या निकेतन/शिष्यवृत्ती योजनेशी संबंधित).
6. अर्ज पूर्ण करून सबमिट करा. Application ID जतन करा.
7. “My Applied Scheme History” मध्ये अर्जाची स्थिती तपासू शकता.

आवश्यक कागदपत्रे

• आधार क्रमांक
• ओळख पटविणारा पुरावा
• वयाचा पुरावा (जन्म प्रमाणपत्र)
• पत्त्याचा पुरावा
• महाराष्ट्राचा अधिवास प्रमाणपत्र
• VJNT जात प्रमाणपत्र (तहसीलदार दर्जाच्या अधिकाऱ्याद्वारे प्रमाणित)
• शैक्षणिक पात्रतेचे गुणपत्रक
• चालू अभ्यास वर्षाचे फी पावती
• बँक खात्याचे तपशील
• पासपोर्ट साईज छायाचित्र

तपशील

महाराष्ट्र शासनाने VJNT आणि SBC प्रवर्गातील व्यावसायिक अभ्यासक्रमातील (उदा. वैद्यकीय, अभियांत्रिकी, पशुवैद्यक, इ.) विद्यार्थ्यांचे शिक्षण पूर्ण करण्यासाठी ही योजना सुरू केली आहे.

मुख्य वैशिष्ट्ये:

• व्यावसायिक अभ्यासक्रम A, B आणि C गटात विभागले आहेत.
• विद्यार्थ्यांना संबंधित महाविद्यालयाचे प्राचार्य यांच्यामार्फत देखभाल भत्ता दिला जातो.
• हा भत्ता इतर शासकीय शिष्यवृत्ती योजनांव्यतिरिक्त दिला जातो.

लाभ

अभ्यासक्रम कालावधी	अभ्यासक्रम प्रकार	देखभाल भत्ता
४ ते ५ वर्षांचे कोर्स	वैद्यकीय, अभियांत्रिकी, कृषी	₹७००/- प्रति महिना
२ ते ३ वर्षांचे कोर्स	अभियांत्रिकी डिप्लोमा, MBA, MSW	₹५००/- प्रति महिना
२ वर्षे व त्यापेक्षा कमी	B.Ed, D.Ed	₹५००/- प्रति महिना

वरील सर्व भत्ते १० महिन्यांसाठी लागू असतात.

पात्रता

• अर्जदार VJNT किंवा SBC प्रवर्गातील असावा.
• अर्जदाराने वैद्यकीय, अभियांत्रिकी, पशुवैद्यक इत्यादी व्यावसायिक अभ्यासक्रमात प्रवेश घेतलेला असावा.
• शासकीय वसतिगृहात प्रवेशासाठी अर्ज केलेला असावा.
• व्यावसायिक महाविद्यालयांशी संलग्न किंवा मान्यता प्राप्त खाजगी वसतिगृहात प्रवेश घेतलेला असावा.

अर्ज प्रक्रिया (ऑनलाईन)

1. नोंदणी: mahadbt.maharashtra.gov.in वर “New Applicant Registration” वर क्लिक करून नाव, युजरनेम, पासवर्ड, ईमेल व मोबाईल नंबरसह नोंदणी करा.
2. लॉगिन: नोंदणी केल्यानंतर लॉगिन करा.
3. प्रोफाइल तयार करा: वैयक्तिक व शैक्षणिक माहिती भरून प्रोफाइल पूर्ण करा.
4. योजना अर्ज: प्रोफाइल १००% पूर्ण केल्यानंतर पात्र योजनांवर अर्ज करा.
5. प्रवेश प्रक्रिया: अर्जाची छाननी केल्यानंतर संबंधित महाविद्यालय अर्ज सहाय्यक आयुक्त, समाज कल्याण कार्यालयाकडे मंजुरीसाठी पाठवतो.

आवश्यक कागदपत्रे

• आधार क्रमांक
• महाराष्ट्राचा अधिवास प्रमाणपत्र
• जात प्रमाणपत्र (VJNT किंवा SBC – तहसीलदार दर्जाच्या अधिकाऱ्यांकडून प्रमाणित)
• वार्षिक उत्पन्न प्रमाणपत्र
• अलीकडील शैक्षणिक पात्रतेचे गुणपत्रक
• बँक खात्याचे तपशील
• पासपोर्ट साईज छायाचित्र

तपशील

महाराष्ट्र शासनाने २४ डिसेंबर १९७० रोजी शासन निर्णय क्र. EBC 1068/83567/57 द्वारे ही योजना सुरू केली. या योजनेचा उद्देश म्हणजे विमुक्त जाती व भटक्या जमातींच्या (VJNT) विद्यार्थ्यांना उच्च शिक्षणासाठी प्रोत्साहन देणे.

उद्दिष्टे:

1. VJNT विद्यार्थ्यांना इयत्ता-नंतरच्या अभ्यासक्रमासाठी प्रोत्साहन देणे.
2. शिक्षणासाठी आर्थिक मदत उपलब्ध करून देणे.
3. उच्च शिक्षणाची आवड निर्माण करणे.
4. शिक्षणाच्या माध्यमातून विद्यार्थ्यांना मुख्य प्रवाहात आणणे.

लाभ

• ट्युशन फी, परीक्षा फी आणि देखभाल भत्ता VJNT विद्यार्थ्यांना दिला जातो.
• कोर्स गटानुसार देखभाल भत्ता खालीलप्रमाणे दिला जातो:

कोर्स गट	निवासी (Hostel)	अप्रवासी (Day Scholar)
गट A	₹४२५ प्रति महिना	₹१९० प्रति महिना
गट B	₹२९० प्रति महिना	₹१९० प्रति महिना
गट C	₹२९० प्रति महिना	₹१९० प्रति महिना
गट D	₹२३० प्रति महिना	₹१२० प्रति महिना
गट E	₹१५० प्रति महिना	₹९० प्रति महिना

• व्यावसायिक व गैरव्यावसायिक अभ्यासक्रम शिकणाऱ्या विद्यार्थ्यांना १००% ट्युशन फी, परीक्षा फी व देखभाल भत्ता दिला जातो.
• शासकीय वसतिगृहात प्रवेश घेतल्यास फक्त १/३ हिस्सा मिळतो.
• D.Ed आणि B.Ed साठी देखील १००% लाभ दिला जातो (शासन दरांनुसार).
• जर विद्यार्थी २० तारखेच्या आधी प्रवेश घेतो, तर त्या महिन्यापासून भत्ता लागू होतो, अन्यथा पुढील महिन्यापासून लागू होतो.

पात्रता

• पालकांचे वार्षिक उत्पन्न ₹१.५० लाख पेक्षा कमी/बरोबर असावे.
• अर्जदार VJNT प्रवर्गातील असावा.
• अर्जदार महाराष्ट्राचा रहिवासी असावा.
• शासकीय मान्यता प्राप्त इयत्ता-नंतरचा अभ्यासक्रम शिकत असावा.
• पुढच्या वर्गात बढती मिळाल्यासच परीक्षा फी व देखभाल भत्ता मिळेल.
• एकाच पालकाच्या दोन मुलांना (मुली कोणतीही संख्या, मुले जास्तीत जास्त २) शिष्यवृत्ती लाभ.
• ७५% उपस्थिती अनिवार्य आहे.
• व्यावसायिक कोर्ससाठी केवळ CAP फेरीद्वारे प्रवेश घेतलेल्यांनाच लाभ.
• एकाच अभ्यासक्रमासाठीच शिष्यवृत्ती देण्यात येईल.
• नोकरी करणाऱ्या विद्यार्थ्यांना लाभ मिळणार नाही.
• दुसऱ्यांदा अपयशी झाल्यास पुढे बढती मिळेपर्यंत शिष्यवृत्ती मिळणार नाही.

नूतनीकरण धोरण

• मागील वर्षाची परीक्षा उत्तीर्ण होणे आवश्यक.
• गट A: प्रथमच अपयश आले तरी शिष्यवृत्ती नूतनीकरण होईल.
• गट B, C, D, E: पुढच्या वर्गात बढती मिळाल्यावरच शिष्यवृत्ती मिळेल.
• वैद्यकीय कारणास्तव परीक्षा न दिल्यास महाविद्यालय प्रमुखाची शिफारस आवश्यक.

अपवाद

• पूर्णवेळ नोकरी करणाऱ्या विद्यार्थ्यांना शिष्यवृत्ती मिळणार नाही.
• एकाच वर्गात पुन्हा अपयश आल्यास त्या वर्षासाठी शिष्यवृत्ती नाही.
• दुसरी शिष्यवृत्ती मिळाल्यास या योजनेचा लाभ थांबवण्यात येईल.

अर्ज प्रक्रिया (ऑनलाईन)

1. नोंदणी: mahadbt.maharashtra.gov.in या संकेतस्थळावर “New Applicant Registration” वर क्लिक करा.
2. लॉगिन: Username व Password वापरून लॉगिन करा.
3. प्रोफाइल तयार करा: वैयक्तिक माहिती भरून प्रोफाइल पूर्ण करा.
4. योजना निवडा: प्रोफाइल पूर्ण झाल्यावर अर्जासाठी पात्र योजना निवडा.

आवश्यक कागदपत्रे

• जात प्रमाणपत्र (महाराष्ट्र शासनाकडून जारी).
• उत्पन्न प्रमाणपत्र.
• जात वैधता प्रमाणपत्र (फक्त व्यावसायिक अभ्यासक्रमासाठी).
• इयत्ता 10वी/12वी किंवा शेवटच्या परीक्षेचे गुणपत्रक.
• अंतर प्रमाणपत्र (गॅप असल्यास आवश्यक).
• वडील/पालकांचे मृत्यू प्रमाणपत्र (असल्यास).
• राशन कार्ड.
• शाळा सोडल्याचे प्रमाणपत्र.
• पालकांचे दोन मुलांचे प्रमाणपत्र.

विभाग: सामाजिक न्याय व विशेष सहाय्य विभाग, महाराष्ट्र शासन
उद्दिष्ट: VJNT आणि SBC विद्यार्थ्यांना राष्ट्रीय संरक्षण प्रबोधिनी (NDA) प्रवेशासाठी सैनिक शाळेत प्रवेश घेता यावा यासाठी देखभाल भत्ता (Maintenance Allowance) दिला जातो.

योजनेचे लाभ

• शासनाने प्रशिक्षण शुल्क ₹४००/- ते ₹२४००/- (कोर्सनुसार) ITI संस्थेला भरले जाते.
• प्रशिक्षण पूर्ण केल्यावर ₹१,०००/- किंमतीचे टूलकिट दिले जाते.
• सैनिक शाळांमध्ये शिक्षण घेत असलेल्या मागासवर्गीय विद्यार्थ्यांना देखभाल भत्ता दिला जातो.

पात्रता निकष

1. अर्जदार भारतीय नागरिक असावा.
2. महाराष्ट्राचा अधिवासी/कायमस्वरूपी रहिवासी असावा.
3. अर्जदार VJNT (विमुक्त जाती, भटक्या जमाती) किंवा SBC (विशेष मागासवर्गीय) प्रवर्गातील असावा.
4. अर्जदार इयत्ता ५वी ते १२वी मध्ये शिकत असावा.
5. महाराष्ट्र शासन मान्यताप्राप्त सैनिक शाळेत शिकत असावा.
6. अर्जदाराने याआधी या योजनेचा लाभ घेतलेला नसावा.

अर्ज प्रक्रिया (ऑनलाइन)

चरण १:

Aaple Sarkar / MahaDBT या अधिकृत संकेतस्थळाला भेट द्या

चरण २:

“New Applicant Registration” वर क्लिक करा

• नाव, मोबाइल क्रमांक, ईमेल आयडी टाका
• Username व Password तयार करा
• OTP द्वारे मोबाइल व ईमेल सत्यापित करा

🔐 यूज़र नियम: ४ ते १५ अक्षरे, फक्त अक्षरे व संख्या.
🔐 पासवर्ड नियम: ८ ते २० अक्षरे, कमीतकमी १ Capital Letter, १ Small Letter, १ Number आणि १ Special Character असावा.

चरण ३:

Login Page वर जाऊन Username व Password ने लॉगिन करा.

आवश्यक कागदपत्रे

• आधार कार्ड
• जात प्रमाणपत्र (VJNT/SBC)
• महाराष्ट्र राज्याचा अधिवास प्रमाणपत्र
• शाळेचा प्रवेश पुरावा (सैनिक शाळा)
• इयत्ता ५वी ते १२वी शिक्षणाचा पुरावा
• योजनेचा लाभ यापूर्वी घेतलेला नाही याचा स्वघोषणा पत्र

विभाग: सामाजिक न्याय व विशेष सहाय्य विभाग, महाराष्ट्र शासन.
प्रारंभ: २००३-०४

योजनेचा उद्देश

VJNT (विमुक्त जाती व भटक्या जमाती) व SBC (विशेष मागासवर्गीय) प्रवर्गातील बेरोजगार युवक व विद्यार्थ्यांना स्वयंरोजगाराच्या संधी निर्माण करून देण्यासाठी व्यावसायिक प्रशिक्षण देणे.

योजनेचे लाभ

• प्रशिक्षणाचे शुल्क ₹४००/- ते ₹२४००/- (कोर्सनुसार) सरकारमार्फत ITI संस्थेला भरले जाते
• प्रशिक्षण पूर्ण झाल्यानंतर प्रशिक्षणार्थीला ₹१०००/- किंमतीचे टूल किट सरकारमार्फत प्रदान केले जाते.

पात्रता

• अर्जदार VJNT किंवा SBC प्रवर्गातील असावा.
• प्रशिक्षणासाठी शासकीय औद्योगिक प्रशिक्षण संस्था (Govt. ITI) व सामाजिक कल्याण विभागाचे सहाय्यक आयुक्त यांच्यामार्फत निवड केली जाते.

अर्ज प्रक्रिया (ऑफलाइन)

1. संबंधित शासकीय ITI संस्थेत भेट द्या.
2. योजनेचा अर्जाचा नमुना घ्या.
3. अर्जात सर्व आवश्यक माहिती भरा, फोटो लावा (स्वाक्षरीसह), व सर्व स्वखाली सही केलेली कागदपत्रे संलग्न करा.
4. पूर्ण भरलेला अर्ज संबंधित प्राधिकरणाकडे सादर करा.
5. अर्ज स्वीकारल्याची पावती / ओळख क्रमांक घ्या.

आवश्यक कागदपत्रे

• आधार कार्ड
• जात प्रमाणपत्र
• पालकांचे उत्पन्न प्रमाणपत्र
• अधिवास प्रमाणपत्र
• शाळा सोडल्याचा दाखला
• रहिवासाचा पुरावा